#ବ୍ରହ୍ମପୁର ସହରବାସୀ ଭାବେ ତେଲୁଗୁ ସାହିତ୍ୟରେ
ପ୍ରଭାବ ବିସ୍ତାର କରିଥିବା ଲେଖକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଡ଼କ୍ଟର ଉପାଲା ଲକ୍ଷ୍ମଣ ରାଓ ଅନ୍ୟତମ । ସେ
ପୁରୁଣା ବସଷ୍ଟାଣ୍ଡ ଦଳୁଆ ସାହୀ ସଂଲଗ୍ନ ଦିଗମୂର୍ତ୍ତି ସାହୀରେ ଅଜାଙ୍କ ଘରେ ୧୮୯୮ରେ ଜନ୍ମ
ଗ୍ରହଣ କରି ମାଧ୍ୟମିକ ଓ ଉଚ୍ଚ ମାଧ୍ୟମିକ ଶିକ୍ଷା ଖଲ୍ଲିକୋଟ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ସମାପନ କରିଥିଲେ
। ମାଡ୍ରାସ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ସ୍ନାତକ ଓ ସ୍ନାତକୋତ୍ତର ଉପାଧି ହାସଲ ପରେ ବ୍ରିଟେନ ଓ ଜର୍ମାନୀ
ଭ୍ରମଣ ମୁଖ୍ୟତଃ ଉଦ୍ଭିଦ ବିଜ୍ଞାନ ଗବେଷଣାରେ କଟିଥିଲା । କିଛି କାଳ ଆନ୍ଧ୍ର ପ୍ରଦେଶର
କାକିନାଡ଼ାରେ ଅଧ୍ୟାପନା, ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ସାବରମତୀ ଆଶ୍ରମ ଓ ଆନ୍ଧ୍ର ପ୍ରଦେଶରେ ଭାରୀଶିଳ୍ପ
ପରିଚାଳନା କରିଥିଲେ । ସେ ୧୯୫୮ ରୁ ୧୯୭୦ ଯାଏଁ ତତ୍କାଳୀନ ସୋଭିଏତ ଋଷର ରାଜଧାନୀ ମସ୍କୋଠାରେ
ସରକାରୀ ‘ପ୍ରଗତି
ପ୍ରକାଶନୀ’ରେ ଋଷ ଭାଷାରୁ
ତେଲୁଗୁ ଭାଷା ଅନୁବାଦକ ଭାବେ ଅବସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲେ । ଲକ୍ଷ୍ମଣ ରାଓ ୧୯୩୭ରେ ଜଣେ ବିଦେଶିନୀ
ସୁଇସ ମହିଳାଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଉଭୟ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ପାର୍ଟିରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ । ମସ୍କୋରେ
ପତ୍ନୀଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ସେ ଜନ୍ମସ୍ଥଳୀ ବ୍ରହ୍ମପୁର ଫେରି ଆସିଥିଲେ ଏବଂ ୧୯୮୫ ପରଲୋକ ଗମନ ଯାଏଁ
ବ୍ରହ୍ମପୁର ବାସିନ୍ଦା ପାଲଟିଥିଲେ । ସ୍ଥାନୀୟ ତେଲୁଗୁ ସାହିତ୍ୟ ସଂଗଠନ ‘ବିକାଶମ’ ସହ ତାଙ୍କରି ସଂପୃକ୍ତି ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ।
କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ପାର୍ଟିର ସଦସ୍ୟଭାବେ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ରାଓ ପ୍ରଗତିବାଦୀ ଚ଼ିନ୍ତାଧାରା ପ୍ରସାର ନିମନ୍ତେ ସାହିତ୍ୟ ରଚ଼ନାକୁ ଅଗ୍ରାଧିକାର ଦେଇଥିଲେ । ମସ୍କୋରେ ପ୍ରଗତି ପ୍ରକାଶନୀରେ ୧୨ ବର୍ଷ ରହେଣୀ କାଳରେ ସେ ପ୍ରାୟ ୪୦ ଗୋଟି ପୁସ୍ତକ ଋଷ ଭାଷାରୁ ତେଲୁଗୁ ଭାଷାକୁ ଅନୁବାଦ କରିଥିଲେ । ସରଳ, ସାବଲୀଳ ତେଲୁଗୁ ଭାଷାରେ ସାହିତ୍ୟ ରଚ଼ନା ତାଙ୍କରି ବିଶେଷତ୍ୱ । ବ୍ରହ୍ମପୁରରେ ଶେଷ ୧୫ ବର୍ଷ ଅବସ୍ଥାନ କାଳରେ ‘ବାତୁକୁ ପୁସ୍ତକ’ ନାମକ ଆତ୍ମଜୀବନୀ ରଚ଼ନା ତେଲୁଗୁ ସାହିତ୍ୟିକ ମହଲରେ ଲୋକପ୍ରିୟ ହୋଇପାରିଥିଲା । ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଆଦର୍ଶରେ ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇ ସୁଦ୍ଧା ମାର୍କ୍ସ-ଏନଞ୍ଜଲସ-ଲେନିନ ଚ଼ିନ୍ତାଧାରା ପ୍ରସାରରେ ଦୀର୍ଘ ଦିନର ସଂପୃକ୍ତି ଏବଂ ଏସିସି ଭଳି ସିମେଣ୍ଟ କାରଖାନା ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଲକ୍ଷ୍ମଣ ରାଓଙ୍କ ବହୁମୁଖୀ ଚ଼ରିତ୍ରର ପରିଚ଼ୟ ।
ପତ୍ନୀଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ବେଳକୁ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ରାଓଙ୍କ ବୟସ ୭୨ ବର୍ଷ । ବ୍ରହ୍ମପୁର ଫେରିବା ପରେ ସେ ହିଲପାଟଣାରେ ନିଜ ଭାଇଙ୍କ ଘରେ ବସବାସ କଲେ । ତାଙ୍କ ଭାଇ ଜଣେ ଚ଼କ୍ଷୁ ଚ଼଼ିକିତ୍ସକ ଏବଂ ସାନ ବଜାରରେ କ୍ଳିନକ ଥିଲା । ସେମାନେ ପୂର୍ବତନ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଭି.ଭି.ଗିରିଙ୍କ ସଂପର୍କୀୟ ଓ ଗିରିଙ୍କ ବାସଗୃହ ପଛପଟ ହିଲପାଟଣାବାସୀ । ଭି.ଭି.ଗିରି ବିଲାତରୁ ଆଇନ ଶିକ୍ଷା ସାରି ବ୍ରହ୍ମପୁର ଫେରିବା ପରେ ଚାଷୀ ଓ ଶ୍ରମିକ ସଂଗଠନରେ ମନୋନିବେଶ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କରି ନେତୃତ୍ୱରେ ତତ୍କାଳୀନ ବେଙ୍ଗାଲ-ନାଗପୁର-ରେଳୱେ କର୍ମଚାରୀ ସଂଗଠନ ଆନୁକୂଲ୍ୟରେ ଆୟୋଜିତ ପ୍ରଥମ ଧର୍ମଘଟ ଅବସରରେ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ରାଓ ଭି.ଭି.ଗିରିଙ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସହାୟକଭାବେ କିଛି କାଳ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ । ପରେ ସପତ୍ନୀକ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମରେ ମଧ୍ୟ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ।
ଅବିଭକ୍ତ ଆନ୍ଧ୍ର ପ୍ରଦେଶରେ ବିଂଶ ଶତାଦ୍ଦୀ ଷଷ୍ଠ ଓ ସପ୍ତମ ଦଶକରେ ଗଠିତ ପ୍ରଗତିଶୀଳ ଲେଖକ ସାମ୍ମୁଖ୍ୟର ଲକ୍ଷ୍ମଣ ରାଓ ଜଣେ ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ସଦସ୍ୟ । ସେହି ସମୟରେ ଲେଖକ ସଂଗଠନଟି ସର୍ବଭାରତୀୟ ସ୍ତରରେ ଆଲୋଡ଼ନ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା । ବ୍ରହ୍ମପୁରରେ କେତେକ ଓଡ଼ିଆ ଯୁବ ଲେଖକଙ୍କ ସୃଜନରେ ପ୍ରଗତିଶୀଳ ଚ଼ିନ୍ତାଧାରା ସ୍ଥାନ ପାଇଥିଲେହେଁ କୌଣସି ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ସାହିତ୍ୟକୃତୀ ସଂଭବ ହୋଇପାରି ନଥିଲା । ଅପରପକ୍ଷେ ୧୯୬୮ରୁ ୧୯୭୫ ମଧ୍ୟରେ ଭାରତୀୟ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ପାର୍ଟି ଓ ମାର୍କ୍ସବାଦୀ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ପାର୍ଟିର ଯୁବ ଶାଖାଗୁଡ଼ିକ ସହରରେ ତତ୍ପର ରହିଥିଲେ । ପାର୍କସାହୀସ୍ଥିତ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ପାର୍ଟି କାର୍ଯ୍ୟାଳୟକୁ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ରାଓ ବେଳେ ବେଳେ ଯାଉଥାନ୍ତି । ସର୍ବଭାରତୀୟ ସ୍ତରରେ ବହୁ ବାମପନ୍ଥୀ ନେତୃବର୍ଗଙ୍କ ସହ ତାଙ୍କରି ସଂପର୍କ ରହି ଆସିଥିଲା ।
ବ୍ରହ୍ମପୁର ତେଲୁଗୁ ଲେଖକଙ୍କ ମହଲରେ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ରାଓ ଆଦର୍ଶ ରୂପେ ପରିଗଣିତ । କୁହାଯାଏ ଯେ ସାହିତ୍ୟ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ସ୍ଥାନୀୟ ଯୁବ ସର୍ଜନଶୀଳଙ୍କୁ ଆବଶ୍ୟକସ୍ଥଳେ ପରାମର୍ଶ ଦେବାରେ ସେ ପଛଘୁଞ୍ଚା ଦେଉନଥିଲେ । ବହୁରାଷ୍ଟ୍ରରେ ତାଙ୍କରି ସୁଦୀର୍ଘ ଅନୁଭୂତି ପ୍ରଶଂସକମାନଙ୍କୁ ଆକୃଷ୍ଟ କରୁଥିଲା । ଦେହାବସାନର ଚାରି ଦଶକ ପରେ ମଧ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ରାଓଙ୍କ ସ୍ମୃତି ବ୍ରହ୍ମପୁର ଗୁଣଗ୍ରାହୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଉଜ୍ଜୀବିତ ।
କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ପାର୍ଟିର ସଦସ୍ୟଭାବେ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ରାଓ ପ୍ରଗତିବାଦୀ ଚ଼ିନ୍ତାଧାରା ପ୍ରସାର ନିମନ୍ତେ ସାହିତ୍ୟ ରଚ଼ନାକୁ ଅଗ୍ରାଧିକାର ଦେଇଥିଲେ । ମସ୍କୋରେ ପ୍ରଗତି ପ୍ରକାଶନୀରେ ୧୨ ବର୍ଷ ରହେଣୀ କାଳରେ ସେ ପ୍ରାୟ ୪୦ ଗୋଟି ପୁସ୍ତକ ଋଷ ଭାଷାରୁ ତେଲୁଗୁ ଭାଷାକୁ ଅନୁବାଦ କରିଥିଲେ । ସରଳ, ସାବଲୀଳ ତେଲୁଗୁ ଭାଷାରେ ସାହିତ୍ୟ ରଚ଼ନା ତାଙ୍କରି ବିଶେଷତ୍ୱ । ବ୍ରହ୍ମପୁରରେ ଶେଷ ୧୫ ବର୍ଷ ଅବସ୍ଥାନ କାଳରେ ‘ବାତୁକୁ ପୁସ୍ତକ’ ନାମକ ଆତ୍ମଜୀବନୀ ରଚ଼ନା ତେଲୁଗୁ ସାହିତ୍ୟିକ ମହଲରେ ଲୋକପ୍ରିୟ ହୋଇପାରିଥିଲା । ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଆଦର୍ଶରେ ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇ ସୁଦ୍ଧା ମାର୍କ୍ସ-ଏନଞ୍ଜଲସ-ଲେନିନ ଚ଼ିନ୍ତାଧାରା ପ୍ରସାରରେ ଦୀର୍ଘ ଦିନର ସଂପୃକ୍ତି ଏବଂ ଏସିସି ଭଳି ସିମେଣ୍ଟ କାରଖାନା ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଲକ୍ଷ୍ମଣ ରାଓଙ୍କ ବହୁମୁଖୀ ଚ଼ରିତ୍ରର ପରିଚ଼ୟ ।
ପତ୍ନୀଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ବେଳକୁ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ରାଓଙ୍କ ବୟସ ୭୨ ବର୍ଷ । ବ୍ରହ୍ମପୁର ଫେରିବା ପରେ ସେ ହିଲପାଟଣାରେ ନିଜ ଭାଇଙ୍କ ଘରେ ବସବାସ କଲେ । ତାଙ୍କ ଭାଇ ଜଣେ ଚ଼କ୍ଷୁ ଚ଼଼ିକିତ୍ସକ ଏବଂ ସାନ ବଜାରରେ କ୍ଳିନକ ଥିଲା । ସେମାନେ ପୂର୍ବତନ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଭି.ଭି.ଗିରିଙ୍କ ସଂପର୍କୀୟ ଓ ଗିରିଙ୍କ ବାସଗୃହ ପଛପଟ ହିଲପାଟଣାବାସୀ । ଭି.ଭି.ଗିରି ବିଲାତରୁ ଆଇନ ଶିକ୍ଷା ସାରି ବ୍ରହ୍ମପୁର ଫେରିବା ପରେ ଚାଷୀ ଓ ଶ୍ରମିକ ସଂଗଠନରେ ମନୋନିବେଶ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କରି ନେତୃତ୍ୱରେ ତତ୍କାଳୀନ ବେଙ୍ଗାଲ-ନାଗପୁର-ରେଳୱେ କର୍ମଚାରୀ ସଂଗଠନ ଆନୁକୂଲ୍ୟରେ ଆୟୋଜିତ ପ୍ରଥମ ଧର୍ମଘଟ ଅବସରରେ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ରାଓ ଭି.ଭି.ଗିରିଙ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସହାୟକଭାବେ କିଛି କାଳ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ । ପରେ ସପତ୍ନୀକ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମରେ ମଧ୍ୟ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ।
ଅବିଭକ୍ତ ଆନ୍ଧ୍ର ପ୍ରଦେଶରେ ବିଂଶ ଶତାଦ୍ଦୀ ଷଷ୍ଠ ଓ ସପ୍ତମ ଦଶକରେ ଗଠିତ ପ୍ରଗତିଶୀଳ ଲେଖକ ସାମ୍ମୁଖ୍ୟର ଲକ୍ଷ୍ମଣ ରାଓ ଜଣେ ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ସଦସ୍ୟ । ସେହି ସମୟରେ ଲେଖକ ସଂଗଠନଟି ସର୍ବଭାରତୀୟ ସ୍ତରରେ ଆଲୋଡ଼ନ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା । ବ୍ରହ୍ମପୁରରେ କେତେକ ଓଡ଼ିଆ ଯୁବ ଲେଖକଙ୍କ ସୃଜନରେ ପ୍ରଗତିଶୀଳ ଚ଼ିନ୍ତାଧାରା ସ୍ଥାନ ପାଇଥିଲେହେଁ କୌଣସି ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ସାହିତ୍ୟକୃତୀ ସଂଭବ ହୋଇପାରି ନଥିଲା । ଅପରପକ୍ଷେ ୧୯୬୮ରୁ ୧୯୭୫ ମଧ୍ୟରେ ଭାରତୀୟ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ପାର୍ଟି ଓ ମାର୍କ୍ସବାଦୀ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ପାର୍ଟିର ଯୁବ ଶାଖାଗୁଡ଼ିକ ସହରରେ ତତ୍ପର ରହିଥିଲେ । ପାର୍କସାହୀସ୍ଥିତ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ପାର୍ଟି କାର୍ଯ୍ୟାଳୟକୁ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ରାଓ ବେଳେ ବେଳେ ଯାଉଥାନ୍ତି । ସର୍ବଭାରତୀୟ ସ୍ତରରେ ବହୁ ବାମପନ୍ଥୀ ନେତୃବର୍ଗଙ୍କ ସହ ତାଙ୍କରି ସଂପର୍କ ରହି ଆସିଥିଲା ।
ବ୍ରହ୍ମପୁର ତେଲୁଗୁ ଲେଖକଙ୍କ ମହଲରେ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ରାଓ ଆଦର୍ଶ ରୂପେ ପରିଗଣିତ । କୁହାଯାଏ ଯେ ସାହିତ୍ୟ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ସ୍ଥାନୀୟ ଯୁବ ସର୍ଜନଶୀଳଙ୍କୁ ଆବଶ୍ୟକସ୍ଥଳେ ପରାମର୍ଶ ଦେବାରେ ସେ ପଛଘୁଞ୍ଚା ଦେଉନଥିଲେ । ବହୁରାଷ୍ଟ୍ରରେ ତାଙ୍କରି ସୁଦୀର୍ଘ ଅନୁଭୂତି ପ୍ରଶଂସକମାନଙ୍କୁ ଆକୃଷ୍ଟ କରୁଥିଲା । ଦେହାବସାନର ଚାରି ଦଶକ ପରେ ମଧ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ରାଓଙ୍କ ସ୍ମୃତି ବ୍ରହ୍ମପୁର ଗୁଣଗ୍ରାହୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଉଜ୍ଜୀବିତ ।
Image by Birgit from Pixabay
