#ବ୍ରହ୍ମପୁର ସହରାଞ୍ଚଳରେ ୮୮ ପ୍ରକାର
ବିହଙ୍ଗ ବା ପକ୍ଷୀ ବସବାସ କରୁଥିବା ଜଣାଯାଏ । ପକ୍ଷୀ ଗଣନା ନିମନ୍ତେ ୨୦୧୯ରୁ ୨୦୨୨ ମଧ୍ୟରେ ଆୟୋଜିତ ଏକ ଅଧ୍ୟୟନରୁ ପ୍ରକାଶ ଯେ ପ୍ରଥମ ବଳୟ ସହର ମଧ୍ୟସ୍ଥ
ଜନବସତିରେ କାଉ, ବଣି, ପାରା, ଓରିଏଣ୍ଚାଲ ମ୍ୟାଗପାଇ ରବିନ ଓ କୋଇଲି ଭଳି ପକ୍ଷୀ ଦେଖିବାକୁ
ମିଳନ୍ତି । ଦ୍ୱିତୀୟ ବଳୟ ସହରକୁ ଘେରି ରହିଥିବା ଚାଷ ଜମି ଗେଣ୍ଡାଳିଆ ‘ଏସିଆନ ଓପେନବିଲ’, କପୋତ ‘ଲାଫିଙ୍ଗ ଡୋଭ’, ଟେଣ୍ଟେଇ ‘ରେଡ଼-ୱାଟଲେଡ଼ ଲପୱିଙ୍ଗ’ ପ୍ରଭୃତିଙ୍କ ଚ଼ରାଭୁମି । ସେହିପରି ତୃତୀୟ ବଳୟ
ସହର ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଉଦ୍ୟାନରାଜି ଓ ଜଙ୍ଗଲ ଅଞ୍ଚଳରେ ହଳଦୀ ବସନ୍ତ ‘ଓରିଓଲ’, ବୁଲବୁଲ, କୋଚ଼ିଲାଖାଇ ‘ଗ୍ରେ ହର୍ଣ୍ଣବିଲ’, ନୀଳକଣ୍ଠ ‘ଇଣ୍ଡିଆନ ରୋଲର’, ପାଇଡ଼ ବୁସଚାଟ, ଟ୍ରାଇକଲର ମୁନିଆ ଓ ବ୍ଳୁ ରକ
ଥ୍ରସ ପ୍ରଜାତିର ପକ୍ଷୀ ବସବାସ କରନ୍ତି । ସହର ଓ ସହରତଳି ଅଞ୍ଚଳରେ ଦଣ୍ଡାୟମାନ ସୁଉଚ୍ଚ
ବୃକ୍ଷରାଜି, ଯଥା ବର, ଓସ୍ତ, ଜାମୁକୋଳି, ଆମ୍ୱ, ପଣସ ଓ ସବୁଜ ବଳୟ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ନିମନ୍ତେ
ରୋପଣ କରାଯାଉଥିବା ଅନ୍ୟ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ଗଛଗୁଡ଼ିକରେ ପକ୍ଷୀମାନେ ଆଶ୍ରୟ ନେଇଥାନ୍ତି ।
ଅଧ୍ୟୟନରୁ ଜଣାଯାଇଛି ଯେ ସହରରେ ଅବସ୍ଥିତ ବେଡ଼ା ବନ୍ଧ, ବିଜିପୁର ବନ୍ଧ, ଲାଞ୍ଜିପଲ୍ଲୀ ବନ୍ଧ ଭଳି ଜଳାଶୟଗୁଡ଼ିକରେ ଶୀତଋତୁରେ ବାହାର ଅଞ୍ଚଳରୁ ପକ୍ଷୀ ଆସି କିଛି ସମୟ କଟାଇ ପୁଣି ଫେରିଯାଆନ୍ତି । ରାମଲିଙ୍ଗ ବନ୍ଧ ନବୀକରଣ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ପେଲିକାନ ପକ୍ଷୀ ଆସିଥିବା ଠାବ କରାଯାଇଥିଲା । ଆନ୍ତର୍ଜାତିକସ୍ତରରେ ବିହଙ୍ଗ ସଂରକ୍ଷଣ ନିମନ୍ତେ ପ୍ରଚଳିତ ‘ରେଡ଼ ଡାଟା ବୁକ’ରେ ଉଲ୍ଲେଖଥିବା ନାଈକ ଶୁଆ ‘ଆଲେକଜାଣ୍ଡ୍ରିନ ପାରାକୀଟ’ ରେଳଷ୍ଟେସନ, ଲଞ୍ଜିପଲ୍ଲୀ, ମେଡ଼ିକାଲ କ୍ୟାମ୍ପସ ଅଞ୍ଚଳରେ ସାମୟିକଭାବେ ଦେଖାଯାଆନ୍ତି । ସେହିପରି ଅନ୍ୟ ଏକ ପ୍ରଜାତିର ସଂକଟାପନ୍ନ ସାପ ପକ୍ଷୀ ‘ଓରିଏଣ୍ଟାଲ ଡ଼ାର୍ଟର’ ଓ ବ୍ଳାକ ହେଡ଼େଡ଼ ଆଇବିସ କେତେକ ଜଳାଶୟ ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ସନ୍ତସନ୍ତିଆ ଜାଗାରେ ଠାବ କରାଯାଇଥାଏ । ରାତ୍ରୀଚରଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଦୁଇ ପ୍ରଜାତିର ପେଚା-ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ପେଚା ‘ବାର୍ଣ୍ଣ ଆଉଲ’ ଓ ଜଙ୍ଗଲୀ ପେଚା ‘ଜଙ୍ଗଲ ଆଉଲେଟ’ ସ୍ଥାନୀୟ ବାସିନ୍ଦା ।
ବ୍ରହ୍ମପୁରରେ ବିହଙ୍ଗ ଅଧ୍ୟୟନ ଏକ ନିଆରା ଋଚ଼ି । ଏ ଦିଗରେ ଖୁବ କମ ସଂଖ୍ୟକ ଧ୍ୟାନ ଦେଇଥାନ୍ତି । କୋଲକତା ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର ଜଣେ ଗବେଷକ ରାଜେଶ ଲେଙ୍କା ବ୍ରହ୍ମପୁର ସହରରୁ ଦୁଇ ବର୍ଷ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହପରେ ଗଣମାଧ୍ୟମରେ ଏକ ଲଘୁ ପ୍ରବନ୍ଧ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ । ସେ ଏଠାରେ ୪୩ ଗୋଟି ବିହଙ୍ଗ ପରିବାରର ୮୮ ପ୍ରକାରର ପକ୍ଷୀ ଗଣନା କରିଥିଲେ । ସହରାଞ୍ଚଳର ଜନବସତି, କୃଷି ଜମି, ଜଙ୍ଗଲ ଜମି ଓ ଆର୍ଦ୍ର ଭୂମି ଚାରି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରି ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରେ ବସବାସ କରୁଥିବା ପକ୍ଷୀଙ୍କ ଗତିବିଧି ପ୍ରତି ଧ୍ୟାନ ଦେଇଥିଲେ । ବିଗତ କିଛି ବର୍ଷରୁ ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କ ଜଙ୍ଗଲ ବିଭାଗ ପକ୍ଷରୁ ରାଜ୍ୟବ୍ୟାପୀ ପକ୍ଷୀ ଗଣନା କରାଯାଇଥାଏ । ବ୍ରହ୍ମପୁର ବନଖଣ୍ଡରେ ୨୦୨୩ରେ ଆୟୋଜିତ ପକ୍ଷୀ ଗଣନା ଅନୁଯାୟୀ ବ୍ରହ୍ମପୁର ସମେତ ଛଅଗୋଟି ସଂରକ୍ଷିତ ଜଙ୍ଗଲ ଓ ୫୪ କିଲୋମିଟର ବ୍ୟାପୀ ସମୁଦ୍ର ଉପକୂଳରେ ୧୨୩ ପ୍ରଜାତିର ପ୍ରାୟ ୩୪,୫୦୦ ପକ୍ଷୀ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥିବା ପ୍ରକାଶ । ବାହୁଦା ନଦୀ ବେକୱାଟରରେ ଅଧିକ ସଂଖ୍ୟକ ପକ୍ଷୀ ବସବାସ କରନ୍ତି । ବନଖଣ୍ଡରେ ମୟୁରଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ଦୁଇ ହଜାର ।
ଆଧୁନିକ ସଭ୍ୟତାରେ ବିହଙ୍ଗ ଅବଲୋକନ ‘ବାର୍ଡ ୱାଚ଼’ ଏକ ସଂଭ୍ରାନ୍ତ ଋଚ଼ି । ମୁଖ୍ୟତଃ ସହରାଞ୍ଚଳରେ ଯୁବବର୍ଗଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପରିବେଶ ସଂରକ୍ଷଣ ଓ ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦିଗରେ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ ପାଉଥିବା ସ୍ଥଳେ ‘ବାର୍ଡ଼ ୱାଚ’ ଭଳି ଋଚ଼ି ଲୋକପ୍ରିୟତା ହାସଲ କରୁଥିବା ଲକ୍ଷ୍ୟ କରାଯାଇପାରେ । ‘ବାର୍ଡ ଫୋଟୋଗ୍ରାଫି’ ବା ପକ୍ଷୀଙ୍କ ଆଲୋକଚ଼ିତ୍ର ଉତ୍ତୋଳନ ଦିଗରେ ମଧ୍ୟ କେତେକ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରିଥାନ୍ତି । ପ୍ରାକୃତିକ ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷାରେ ପକ୍ଷୀ ମହତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ । ଉଦାହରଣରେ ଶୁଆଙ୍କ ଆଚ଼ରଣ ଧରାଯାଉ । ଶୁଆ ଯେତିକି ଖାଏ, ତାହାଠାରୁ ଅଧିକ ଖାଦ୍ୟ ଏଣେ ତେଣେ ଫୋପାଡ଼େ । ତେବେ ଫୋପଡ଼ା ଯାଉଥିବା ଖାଦ୍ୟ ପିମ୍ପୁଡ଼ି ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଛୋଟ କୀଟପତଙ୍ଗଙ୍କ ଖାଦ୍ୟ ପାଲଟେ । ସେମାନଙ୍କ ପିଜୁଳି ଭଳି ବଡ଼ ଫଳ ସଂଗ୍ରହ କିମ୍ୱା ଭାଙ୍ଗିବା ସାମର୍ଥ୍ୟ ନଥିଲେହେଁ ଶୁଆର ଆଚ଼ରଣରୁ ସୁସ୍ୱାଦୁ ଓ ପୁଷ୍ଟିକର ଖାଦ୍ୟ ପାଇପାରନ୍ତି ।
ପକ୍ଷୀଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା ଲାଗି ମାନସିକତା ସୃଷ୍ଟି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ । ବହୁ ସଂଖ୍ୟକ ସହରବାସୀ ପକ୍ଷୀଙ୍କ ସଂପର୍କରେ ଅଧିକ ତଥ୍ୟ ଜାଣିପାରିଲେ ଏଠାରେ ପକ୍ଷୀଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା ବଢ଼ିବ । ବ୍ରହ୍ମପୁରରେ ଉପଲବ୍ଧ ୮୮ ଗୋଟି ପକ୍ଷୀଙ୍କ ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତକରି ସମୟକ୍ରମେ ‘ଗୁଗୁଲ ସର୍ଚ୍ଚ’ ଉପଯୋଗରେ ସେମାନଙ୍କ ଜୀବନ ଚକ୍ର ସଂପର୍କରେ ଅବଗତ ହେବାକୁ ଅଭିଯାନର ପ୍ରଥମ ସୋପାନ ଭାବେ ଧରାଯାଇପାରେ !
ଅଧ୍ୟୟନରୁ ଜଣାଯାଇଛି ଯେ ସହରରେ ଅବସ୍ଥିତ ବେଡ଼ା ବନ୍ଧ, ବିଜିପୁର ବନ୍ଧ, ଲାଞ୍ଜିପଲ୍ଲୀ ବନ୍ଧ ଭଳି ଜଳାଶୟଗୁଡ଼ିକରେ ଶୀତଋତୁରେ ବାହାର ଅଞ୍ଚଳରୁ ପକ୍ଷୀ ଆସି କିଛି ସମୟ କଟାଇ ପୁଣି ଫେରିଯାଆନ୍ତି । ରାମଲିଙ୍ଗ ବନ୍ଧ ନବୀକରଣ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ପେଲିକାନ ପକ୍ଷୀ ଆସିଥିବା ଠାବ କରାଯାଇଥିଲା । ଆନ୍ତର୍ଜାତିକସ୍ତରରେ ବିହଙ୍ଗ ସଂରକ୍ଷଣ ନିମନ୍ତେ ପ୍ରଚଳିତ ‘ରେଡ଼ ଡାଟା ବୁକ’ରେ ଉଲ୍ଲେଖଥିବା ନାଈକ ଶୁଆ ‘ଆଲେକଜାଣ୍ଡ୍ରିନ ପାରାକୀଟ’ ରେଳଷ୍ଟେସନ, ଲଞ୍ଜିପଲ୍ଲୀ, ମେଡ଼ିକାଲ କ୍ୟାମ୍ପସ ଅଞ୍ଚଳରେ ସାମୟିକଭାବେ ଦେଖାଯାଆନ୍ତି । ସେହିପରି ଅନ୍ୟ ଏକ ପ୍ରଜାତିର ସଂକଟାପନ୍ନ ସାପ ପକ୍ଷୀ ‘ଓରିଏଣ୍ଟାଲ ଡ଼ାର୍ଟର’ ଓ ବ୍ଳାକ ହେଡ଼େଡ଼ ଆଇବିସ କେତେକ ଜଳାଶୟ ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ସନ୍ତସନ୍ତିଆ ଜାଗାରେ ଠାବ କରାଯାଇଥାଏ । ରାତ୍ରୀଚରଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଦୁଇ ପ୍ରଜାତିର ପେଚା-ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ପେଚା ‘ବାର୍ଣ୍ଣ ଆଉଲ’ ଓ ଜଙ୍ଗଲୀ ପେଚା ‘ଜଙ୍ଗଲ ଆଉଲେଟ’ ସ୍ଥାନୀୟ ବାସିନ୍ଦା ।
ବ୍ରହ୍ମପୁରରେ ବିହଙ୍ଗ ଅଧ୍ୟୟନ ଏକ ନିଆରା ଋଚ଼ି । ଏ ଦିଗରେ ଖୁବ କମ ସଂଖ୍ୟକ ଧ୍ୟାନ ଦେଇଥାନ୍ତି । କୋଲକତା ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର ଜଣେ ଗବେଷକ ରାଜେଶ ଲେଙ୍କା ବ୍ରହ୍ମପୁର ସହରରୁ ଦୁଇ ବର୍ଷ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହପରେ ଗଣମାଧ୍ୟମରେ ଏକ ଲଘୁ ପ୍ରବନ୍ଧ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ । ସେ ଏଠାରେ ୪୩ ଗୋଟି ବିହଙ୍ଗ ପରିବାରର ୮୮ ପ୍ରକାରର ପକ୍ଷୀ ଗଣନା କରିଥିଲେ । ସହରାଞ୍ଚଳର ଜନବସତି, କୃଷି ଜମି, ଜଙ୍ଗଲ ଜମି ଓ ଆର୍ଦ୍ର ଭୂମି ଚାରି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରି ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରେ ବସବାସ କରୁଥିବା ପକ୍ଷୀଙ୍କ ଗତିବିଧି ପ୍ରତି ଧ୍ୟାନ ଦେଇଥିଲେ । ବିଗତ କିଛି ବର୍ଷରୁ ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କ ଜଙ୍ଗଲ ବିଭାଗ ପକ୍ଷରୁ ରାଜ୍ୟବ୍ୟାପୀ ପକ୍ଷୀ ଗଣନା କରାଯାଇଥାଏ । ବ୍ରହ୍ମପୁର ବନଖଣ୍ଡରେ ୨୦୨୩ରେ ଆୟୋଜିତ ପକ୍ଷୀ ଗଣନା ଅନୁଯାୟୀ ବ୍ରହ୍ମପୁର ସମେତ ଛଅଗୋଟି ସଂରକ୍ଷିତ ଜଙ୍ଗଲ ଓ ୫୪ କିଲୋମିଟର ବ୍ୟାପୀ ସମୁଦ୍ର ଉପକୂଳରେ ୧୨୩ ପ୍ରଜାତିର ପ୍ରାୟ ୩୪,୫୦୦ ପକ୍ଷୀ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥିବା ପ୍ରକାଶ । ବାହୁଦା ନଦୀ ବେକୱାଟରରେ ଅଧିକ ସଂଖ୍ୟକ ପକ୍ଷୀ ବସବାସ କରନ୍ତି । ବନଖଣ୍ଡରେ ମୟୁରଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ଦୁଇ ହଜାର ।
ଆଧୁନିକ ସଭ୍ୟତାରେ ବିହଙ୍ଗ ଅବଲୋକନ ‘ବାର୍ଡ ୱାଚ଼’ ଏକ ସଂଭ୍ରାନ୍ତ ଋଚ଼ି । ମୁଖ୍ୟତଃ ସହରାଞ୍ଚଳରେ ଯୁବବର୍ଗଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପରିବେଶ ସଂରକ୍ଷଣ ଓ ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦିଗରେ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ ପାଉଥିବା ସ୍ଥଳେ ‘ବାର୍ଡ଼ ୱାଚ’ ଭଳି ଋଚ଼ି ଲୋକପ୍ରିୟତା ହାସଲ କରୁଥିବା ଲକ୍ଷ୍ୟ କରାଯାଇପାରେ । ‘ବାର୍ଡ ଫୋଟୋଗ୍ରାଫି’ ବା ପକ୍ଷୀଙ୍କ ଆଲୋକଚ଼ିତ୍ର ଉତ୍ତୋଳନ ଦିଗରେ ମଧ୍ୟ କେତେକ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରିଥାନ୍ତି । ପ୍ରାକୃତିକ ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷାରେ ପକ୍ଷୀ ମହତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ । ଉଦାହରଣରେ ଶୁଆଙ୍କ ଆଚ଼ରଣ ଧରାଯାଉ । ଶୁଆ ଯେତିକି ଖାଏ, ତାହାଠାରୁ ଅଧିକ ଖାଦ୍ୟ ଏଣେ ତେଣେ ଫୋପାଡ଼େ । ତେବେ ଫୋପଡ଼ା ଯାଉଥିବା ଖାଦ୍ୟ ପିମ୍ପୁଡ଼ି ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଛୋଟ କୀଟପତଙ୍ଗଙ୍କ ଖାଦ୍ୟ ପାଲଟେ । ସେମାନଙ୍କ ପିଜୁଳି ଭଳି ବଡ଼ ଫଳ ସଂଗ୍ରହ କିମ୍ୱା ଭାଙ୍ଗିବା ସାମର୍ଥ୍ୟ ନଥିଲେହେଁ ଶୁଆର ଆଚ଼ରଣରୁ ସୁସ୍ୱାଦୁ ଓ ପୁଷ୍ଟିକର ଖାଦ୍ୟ ପାଇପାରନ୍ତି ।
ପକ୍ଷୀଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା ଲାଗି ମାନସିକତା ସୃଷ୍ଟି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ । ବହୁ ସଂଖ୍ୟକ ସହରବାସୀ ପକ୍ଷୀଙ୍କ ସଂପର୍କରେ ଅଧିକ ତଥ୍ୟ ଜାଣିପାରିଲେ ଏଠାରେ ପକ୍ଷୀଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା ବଢ଼ିବ । ବ୍ରହ୍ମପୁରରେ ଉପଲବ୍ଧ ୮୮ ଗୋଟି ପକ୍ଷୀଙ୍କ ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତକରି ସମୟକ୍ରମେ ‘ଗୁଗୁଲ ସର୍ଚ୍ଚ’ ଉପଯୋଗରେ ସେମାନଙ୍କ ଜୀବନ ଚକ୍ର ସଂପର୍କରେ ଅବଗତ ହେବାକୁ ଅଭିଯାନର ପ୍ରଥମ ସୋପାନ ଭାବେ ଧରାଯାଇପାରେ !
Photo by Sonika Agarwal on Unsplash
No comments:
Post a Comment