ଭାରତରେ ୧୯୨୦ରୁ କଂଗ୍ରେସ ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ
ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ବହୁ ପୂର୍ବରୁ ବ୍ରହ୍ମପୁରରେ ଇଂଲିଶ ଶାସନ ପ୍ରତିରୋଧରେ ବିଦ୍ରୋହର
ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଇତିହାସ ପୃଷ୍ଠାରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ଗଜପତି
ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଦେବଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାଦ୍ଦୀର ଶେଷ ଭାଗରେ ମହୁରି ରାଜ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ
ହୋଇଥିଲା । ମହୁରି ରାଜବାଟୀ କେରାଣ୍ଡିମାଳ ପାଦଦେଶରେ ସହରତଳି ମହୁଡ଼ାରୁ ୧୬୬୨ ରୁ
୧୬୭୨ ମଧ୍ୟରେ ଅଧୁନା #ବ୍ରହ୍ମପୁର ବଡ଼ବଜାର ଛକ ଅଞ୍ଚଳକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୋଇଥିଲା ।
ରାଜବାଟୀର ଚର୍ତୁଦିଗରେ ମଠ ମନ୍ଦିର ସାଙ୍ଗକୁ ଜନବସତି ଗଢ଼ି ବ୍ରହ୍ମପୁର ସହରର କ୍ରମବିକାଶ ଘଟିଥିଲା ।
ମହୁରି ରାଜ୍ୟ ୧୫୭୧ରୁ ୧୬୬୭ ଯାଏଁ ଗୋଲକୋଣ୍ଡା ମୁସଲମାନ, ୧୬୬୭ ରୁ ୧୭୫୩ ଯାଏଁ ହାଇଦରାବାଦ ନିଜାମ, ୧୭୫୩ ରୁ ୧୭୫୯ ଯାଏଁ ଫରାସୀ ଶାସନ ଏବଂ ତତ୍ ପରେ ଇଂଲିଶ ଶାସନାଧିନ ରହିଥିଲା । ମହୁରି ରାଜପରିବାର ଇଂଲିଶ ଶାସକମାନଙ୍କୁ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ କର ଦେଇ ରାଜ୍ୟ ଶାସନ କରୁଥିଲେ । ତେବେ କର ପ୍ରଦାନରେ ବାରମ୍ୱାର ଅନିୟମିତତା ହେତୁ ୧୮୫୦ରେ ମହୁରି ରାଜ୍ୟକୁ ସରକାର ବାଜ୍ୟାପ୍ତ କରି ନିଜେ ଶାସନଭାର ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।
ମହୁରି ରାଜପରିବାରରେ କନ୍ଦଳ ଅବସରରେ ଇଂଲିଶ ଶାସକମାନଙ୍କ ନୀତିନିର୍ଦ୍ଧାରଣକୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି ଅଷ୍ଟାଦଶ ଶତାଦ୍ଦୀର ଶେଷ ଭାଗରେ ବ୍ରହ୍ମପୁରରେ ଅଶାନ୍ତ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା । ମହୁରି ରାଜ୍ୟର ପାଇକମାନେ ଇଂଲିଶ ଶାସକଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ୧୭୮୯, ୧୮୧୦ ଓ ୧୮୩୦ ବେଳକୁ କିଛି କାଳ ବିଦ୍ରୋହ କରିଥିଲେ । ଏହାର ପ୍ରତିକାର ନିମନ୍ତେ ମହୁରି ରାଜ୍ୟରେ ଇଂଲିଶ ଶାସକଙ୍କ ପକ୍ଷରୁ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ସୈନ୍ୟ ଛାଉଣୀ ଅବସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥିଲା ।
ଜାତୀୟସ୍ତରରେ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ଆରମ୍ଭ ପୂର୍ବରୁ ୧୮୮୫ରେ ବମ୍ୱେଠାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ପ୍ରଥମ ଅଧିବେଶନରେ ବ୍ରହ୍ମପୁର ବାସିନ୍ଦା ଜଣେ ତାମିଲ ଓକିଲ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ । ୧୮୮୬ରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ଦ୍ୱିତୀୟ ଅଧିବେଶନରେ ବ୍ରହ୍ମପୁର ଜଣେ ତେଲୁଗୁ ଆଇନଜୀବୀ ଓ ଜଣେ ମୁସଲମାନ ନେତା ଯୋଗ ଦେଇଥିବା ଜଣାଯାଏ । ୧୯୨୦ ରୁ ୧୯୨୨ ମଧ୍ୟରେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନର ପ୍ରଥମ ପାଦରେ ବ୍ରହ୍ମପୁରରେ ତନାଘନା ଦେଖା ଦେଇଥିଲା । ମହାତ୍ମାଗାନ୍ଧୀ ୧୯୨୧ରେ ପ୍ରଥମ ଥର ଏବଂ ୧୯୨୭ରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ଥର ଆନ୍ଦୋଳନର ବାର୍ତ୍ତା ପ୍ରଚାର ନିମନ୍ତେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ । ସେହିପରି ୧୯୩୬ରେ ଜବହରଲାଲ ନେହୁରୁ ଏବଂ ୧୯୩୭ରେ ସୁଭାଷଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷ ବ୍ରହ୍ମପୁର ଗସ୍ତରେ ଆସିଥିଲେ ।
ଦକ୍ଷିଣ ଓଡ଼ିଶାରେ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ଆୟୋଜନରେ ବ୍ରହ୍ମପୁର କେନ୍ଦ୍ରସ୍ଥଳ ରୂପେ ପରିଗଣିତ ହେଉଥିଲା । ଉତ୍ତରରେ କଟକ, କଲିକତା ଓ ଦକ୍ଷିଣରେ ହାଇଦରାବାଦ, ମାଡ୍ରାସ ସହ ରେଳ ଯୋଗାଯୋଗର ସୁବିଧାଥିବା ହେତୁ ଜାତୀୟସ୍ତରର ନେତୃବର୍ଗ ସହରରେ ପହଞ୍ଚି ପାରୁଥିଲେ । ବ୍ରହ୍ମପୁରରେ ଟାଉନହଲ, ବାରାକ୍ସ ଗ୍ରାଉଣ୍ଡ ଓ ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ ଜେଲ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମର ମୂକ ସାକ୍ଷୀ ।
ଖଲ୍ଲିକୋଟ କଲେଜ ଠାରୁ ପେଟ୍ରୋଲ ପମ୍ପ ଛକ ଯାଏଁ କଲ୍ୟାଣ ମଣ୍ଡପ, ଗେଷ୍ଟ ହାଉସକୁ ନେଇ ତତକାଳୀନ ଟାଉନ ହଲର ପରିସୀମା ବ୍ୟାପ୍ତ ଥିଲା । ପ୍ରାୟ ଦେଢ଼ ଶହ ଶ୍ରୋତା, ଦର୍ଶକଙ୍କ ପାଇଁ ନିର୍ମିତ ଏହି ପ୍ରେକ୍ଷାଳୟକୁ ଘେରି ଏକ ପାର୍କ ଓ ପାଠାଗାର ଚାଲୁଥିଲା । ଖଲ୍ଲିକୋଟ ମହାରାଜାଙ୍କ ଶାସନର ହୀରକ ଜୟନ୍ତୀ ଅବସରରେ ଦାନସୂତ୍ରରେ ଅର୍ପିତ ଏହି ସମ୍ପତ୍ତି ପୌରପାଳିକା ପରିଚାଳନା କରୁଥିଲେ । ବିଂଶ ଶତାଦ୍ଦୀର ଶେଷ ଦଶକର ଉତ୍ତରାର୍ଦ୍ଧ ଯାଏଁ ସ୍ୱଳ୍ପ ବ୍ୟୟରେ ସଭାସମିତି ଆୟୋଜନ ନିମନ୍ତେ ଟାଉନହଲ ହିଁ ଏକ ପ୍ରକୃଷ୍ଟ କ୍ଷେତ୍ର ପରିଗଣିତ ହେଉଥିଲା । ସହରରେ ସଂଗଠିତ ସମସ୍ତ ଆନ୍ଦୋଳନର ଯୋଜନା ପ୍ରଣୟନ ଟାଉନହଲରେ ହିଁ କେନ୍ଦ୍ରୀଭୂତ ଥିବା ସ୍ଥଳେ ଏହାର ନବୀକରଣ ଓ ବହୁମୂଲ୍ୟ ଭଡ଼ା କାରଣରୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ଦୁଇ ଦଶନ୍ଧି ଧରି ରାଜନୀତିଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ସାହିତ୍ୟ, ସଂସ୍କୃତି, ନାଟକ ଯାଏଁ ସମସ୍ତ ଆୟୋଜନକୁ ଦୂରେଇ ଦେଇଛି ।
ସେହିପରି ସହରର କେନ୍ଦ୍ରସ୍ଥଳ ବାରାକ୍ସ ଗ୍ରାଉଣ୍ଡରେ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ, ଜବହରଲାଲ ନେହୁରୁ ଉଦବୋଧନ ଦେଇଥିବା ସ୍ମୃତିସ୍ଥଳ ବର୍ତ୍ତମାନ ସ୍ପୋର୍ଟ ହେଷ୍ଟେଲ ନାମରେ ଦୁଇ ଡ଼ଜନ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ରହଣୀ ଓ ଅଭ୍ୟାସ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଛି । ଉଭୟ ଟାଉନ ହଲ ଓ ଷ୍ଟଡ଼ିୟମ ସାର୍ବଜନୀନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ନିମନ୍ତେ ବର୍ଷରେ ଥରେ ଅଧେ ଖୋଲୁଛି । ଜନନାୟକମାନଙ୍କ ଅପରିଣାମଦର୍ଶୀ ସୀମିତ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ଜାତୀୟ ସମ୍ପତ୍ତିଗୁଡ଼ିକୁ କିପରି ଛାରଖାର କରିପକାଏ ଏହି ଦୁଇ ଅନୁଷ୍ଠାନ ତାହା ପ୍ରମାଣିତ କରିଥାଏ । ଏତେ ବଡ଼ ଟାଉନହଲ ଗଢ଼ି ତାହାକୁ ଟାଉନହଲରୂପେ ବ୍ୟବହାରରୁ ଦୂରେଇ ନେବା ତଥା ସହରର କେନ୍ଦ୍ର ସ୍ଥଳରେ ଷ୍ଟାଡ଼ିୟମ ଗଢ଼ି ତାକୁ ତାଲାମାରି ବନ୍ଦ ରଖିବାରେ ଜନହିତ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇପାରୁନାହିଁ ।
ସହରର ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମରେ ଲିପ୍ତ ଅନ୍ୟ ଦୁଇ କର୍ମକ୍ଷେତ୍ର ଉତ୍କଳ ଆଶ୍ରମ ଓ ଆନ୍ଧ୍ର ଭାଷା ବିବର୍ଦ୍ଧନୀ ସମାଜର ଦଶା ପ୍ରାୟ ସେହି ଦିଗରେ ମୁହାଁଇଛି । ବର୍ତ୍ତମାନ ବ୍ରହ୍ମପୁରରେ ବିକଳ୍ପ ଚିନ୍ତନ ନିମନ୍ତେ ମିଳନ ସ୍ଥଳ ଅଭାବ । ହୁଏତ ଭବିଷ୍ୟତରେ ସହରରେ କୌଣସି ଗଣସଂଗ୍ରାମର କଣ୍ଠରୋଧ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଏହି ଧରଣ ନବୀକରଣ ଷଡ଼ଯନ୍ତ୍ର ପ୍ରତୀୟମାନ ହୋଇଥାଏ !
ବ୍ରହ୍ମପୁର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଜେଲରେ ଓଡ଼ିଶାର ସମସ୍ତ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ ଊଣାଅଧିକେ କିଛି କିଛି ଦିନ କାଟିଛନ୍ତି । ଏପରିକି ରାଜ୍ୟବାହାର ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରୁ ରାଜବନ୍ଦୀମାନଙ୍କୁ ଦଣ୍ଡାଦେଶ ଭୋଗ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଏଠାକୁ ପଠାଯାଉଥିଲା । ୧୯୪୨ ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନର ଅନ୍ୟତମ ଶହୀଦ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ନାୟକଙ୍କୁ ବ୍ରହ୍ମପୁର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଜେଲରେ ଫାଶୀ ଦିଆଯାଇଥିଲା । ଭାରତର ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମରେ ବ୍ରହ୍ମପୁରର ଯୋଗଦାନର ତାହା ଏକ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣିମ ଅଧ୍ୟାୟ ।
(‘ଅନୁପମ ଭାରତ’ / ୦୮ ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୨୦/ ପୃଷ୍ଠା : ୨)
Photo by Namrata
Shah on Unsplash
No comments:
Post a Comment