ଅତୀତରେ ସିନେମା
ସାଙ୍ଗକୁ ସାମୟିକଭାବେ ଥିଏଟର ମଧ୍ୟ #ବ୍ରହ୍ମପୁର ସାନ୍ଧ୍ୟ ମନୋରଞ୍ଜନରେ
ସାମିଲ ହେଉଥିଲା । ଅଧୂନା ପୁରୁଣାବସଷ୍ଟାଣ୍ଡ ସଂଲଗ୍ନ ସିଟି ମଲ ସାମ୍ନାରେ ନୀଳକଣ୍ଠ ଭବନ ନାମିତ
ଏକ ଛୋଟ ପ୍ରେକ୍ଷାଳୟ ଚାଲୁଥିଲା । ଏଥିରେ ଦେଢ଼ରୁ ଅଢ଼େଇ ଶହ ଦର୍ଶକଙ୍କ ବସିବା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା
। ଓଡ଼ିଶାରେ ଅନ୍ନପୂର୍ଣ୍ଣା ଥିଏଟର ଗୃପ ଖ୍ୟାତି ଲାଭ କରିଥାଏ । ସମୟକ୍ରମେ ତାହା ଦୁଇଭାଗରେ
ବିଭକ୍ତ ହୋଇ ଗୋଟିଏ ଗୃପ ସ୍ଥାୟୀଭାବେ ପୁରୀ ବଡ଼ଦାଣ୍ଡରେ ବର୍ଷସାରା ନାଟକ ପରିବେଷଣ କରୁଥିବା
ସ୍ଥଳେ ଅନ୍ୟ ଏକ ଗୃପ ରାଜ୍ୟର ବିଭିନ୍ନ ସହରକୁ ଯାତ୍ରାକରି ନାଟକ ପରିବେଷଣ କରୁଥିଲେ । ବିଗତ
ଶତାଦ୍ଦୀର ଷଷ୍ଠ ଓ ସପ୍ତମ ଦଶକରେ ଅନ୍ନପୂର୍ଣ୍ଣା ‘ବି’ ଗୃପ ବ୍ରହ୍ମପୁର ନୀଳକଣ୍ଠ ଭବନରେ ବର୍ଷର କିଛି ସମୟ ପାଇଁ ଆସୁଥିଲେ । ରାତି ସାଢ଼େ ସାତରୁ ସାଢ଼େ ଦଶ ଯାଏଁ ନାଟକ ଚାଲେ । ସନ୍ଧ୍ୟାରୁ ନରମ ସ୍ୱରରେ ଲାଉଡ଼ସ୍ପିକରରେ
ସିନେମା ଗୀତ ବଜାଯାଏ । ଟାଉନହଲରୁ ବସଷ୍ଟାଣ୍ଡ ରାସ୍ତାରେ ଯିବା ଆସିବା ବେଳେ ନୀଳକଣ୍ଠ ଭବନରେ
ଥିଏଟର ଉପସ୍ଥିତି ସନ୍ଧ୍ୟାରେ ଗୀତବାଜଣାରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ବାରିହୁଏ ।
ନୀଳକଣ୍ଠ ଭବନ ସଂଲଗ୍ନ ଦୁଇ ମହଲା ବିଶିଷ୍ଟ କୋଠାରେ ‘ଭାରତୀ ବିଳାସ’ ବୋଡିଂ ଓ ଲର୍ଜିଂ ହାଉସ । ଏହା ବ୍ରହ୍ମପୁର ଏକ ପୁରାତନ ହୋଟେଲ । ଉପରମହଲା ଲର୍ଜିଂରେ ଥିଏଟର କଳାକାରମାନେ ରହନ୍ତି, ତଳ ମହଲାରେ ଖିଆପିଆ କରନ୍ତି । ସେଠାରେ ଜଣେ ସ୍ଥାନୀୟ ହକର ଏକ ଛୋଟିଆ ପତ୍ରିକା ଦୋକାନ ‘ୟୁଅର ବୁକ ସପ’ ସଂନ୍ଧ୍ୟାରେ ଖୋଲନ୍ତି । ବାମପନ୍ଥୀ ସାହିତ୍ୟ, ବିଶେଷକରି ସୋଭିଏତ ରୁଷର ‘ପ୍ରପଗଣ୍ଡା ଲିଟ୍ରେଚର’ ମିଳୁଥିଲା । ସେହି ସମୟରେ କଲେଜ ପଢୁଆ ଯୁବକମାନେ ବାମପନ୍ଥୀ ଆଦର୍ଶ ପ୍ରତି ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରିବା ଟ୍ରେଣ୍ଡ ଚାଲୁଥିବା ହେତୁ କେତେକ ଅନିସିନ୍ଧୁତ୍ସୁ ପତ୍ରପତ୍ରିକା କିଣିବାକୁ ସେଠି ପହଞ୍ଚନ୍ତି ଓ ଛୋଟକାଟର ଆସର ଜମେ ।
ନୀଳକଣ୍ଠ ଭବନରେ ଅନ୍ନପୂର୍ଣ୍ଣା ‘ବି’ ଗୃପ ସାଙ୍ଗକୁ ଜନତା ଓ କଳିଙ୍ଗ ରଙ୍ଗମଞ୍ଚ, ଦିନକେତେ ସ୍ଥାନୀୟ ଉଦ୍ୟମରେ ଗଠିତ ଅନୁରୂପ ନାଟ୍ୟ ଦଳଙ୍କ ପକ୍ଷରୁ ନାଟକ ପରିବେଷିତ ହେଉଥିଲା । ସେ ସମୟରେ ଓଡ଼ିଆ ନାଟକର ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଦର୍ଶକବର୍ଗ ଥିଲେ । ଓଡ଼ିଆ ସିନେମା ବର୍ଷରେ ଥରେ ଅଧେ ଚାଲୁଥିଲା ଏବଂ ଦକ୍ଷିଣ ଓଡ଼ିଶାର ଗାଁଗହଳିରେ ବଙ୍ଗପ୍ରଦେଶରୁ ଆଗତ ଯାତ୍ରା ସଂସ୍କୃତି ବିକଶିତ ହୋଇନଥିଲା । ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରୁ ସହରରେ କାର୍ଯ୍ୟୋପଲକ୍ଷେ ପହଞ୍ଚୁଥିବା ପର୍ଯ୍ୟଟକମାନେ ବିଳମ୍ୱିତ ସଂନ୍ଧ୍ୟାରେ ପରିବେଷିତ ନାଟକ ଉପଭୋଗକୁ ପସନ୍ଦ କରୁଥିଲେ ।
ନୀଳକଣ୍ଠ ଭବନ ସହରର କେନ୍ଦ୍ରସ୍ଥଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ଥିଲେ ହେଁ ମୂଳ ପ୍ରେକ୍ଷାଳୟରେ ପହଞ୍ଚିବା ପାଇଁ ଏକ ଗଳିରେ କିଛି ବାଟ ଯିବାକୁ ପଡୁଥିଲା । ପ୍ରେକ୍ଷାଳୟ ସାମନାରେ ରୁଚିପୂର୍ଣ୍ଣଭାବେ ପ୍ରଶସ୍ତ ପ୍ରାଙ୍ଗଣଟିଏ ଥିଲା । ପ୍ରେକ୍ଷାଳୟର ଛାତ ଟିଣର ଚଦର ଏବଂ କେବଳ ମଞ୍ଚଟି ସିମେଣ୍ଟ ଚଟାଣ । ଦର୍ଶକଙ୍କ ପାଇଁ ଫୋଲଡ଼ିଂ ଟିଣ ଚେୟାର ପଡ଼େ । ନାଟକ ପରିବେଷଣରୁ ଆୟ ସୀମତ ଥିବା ହେତୁ ଚାକଚକ୍ୟ ପ୍ରତି ଧ୍ୟାନ ନଦିଆଯାଇ ଅଭିନୟରେ ପରାକାଷ୍ଠା ପ୍ରତିପାଦନ ପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରାଯାଉଥିଲା । ପ୍ରତି ଆଠ ଦଶବର୍ଷରେ ବ୍ରହ୍ମପୁରରେ ବାତ୍ୟାର ପ୍ରକୋପହେତୁ ନୀଳକଣ୍ଠ ଭବନ ଭାଙ୍ଗିଗଲେ ପୁଣି ସଜାଡ଼ିବା କଷ୍ଟସାଧ୍ୟ ହେଉଥିଲା । ଆକର୍ଷଣୀୟ ବ୍ୟବସାୟ ଅଭାବରୁ ଅନ୍ନପୂର୍ଣ୍ଣା ଭଳି ପେଷାଦାର ନାଟକ ଦଳ ଆଉ ବ୍ରହ୍ମପୁର ଆସିଲେ ନାହିଁ । କ୍ରମଶଃ ସ୍ଥାନୀୟ ଉଦ୍ୟମରେ ପ୍ରଯୋଜିତ ନାଟକ ପରିବେଷଣ ପ୍ରକାଶମ ହଲ ଓ ଟାଉନ ହଲକୁ ଘୁଞ୍ଚିଗଲା ।
ଗଞ୍ଜାମ କଳା ପରିଷଦର କବିସୂର୍ଯ୍ୟ ରଙ୍ଗମଞ୍ଚ ନାଟ୍ୟକଳା ବିକାଶ ପାଇଁ ଗଢ଼ି ଉଠିଥିଲେ ହେଁ ମୂଳରୁ ସେଠି ଲୋକପ୍ରିୟ ନାଟକ ପରିବେଷିତ ହୋଇ ପାରୁ ନଥିଲା । ନିର୍ମାଣଗତ ତୃଟି ଏହାର ପ୍ରମୁଖ କାରଣ । ପ୍ରେକ୍ଷାଳୟଟି ଅତି ବଡ଼ । ଶବ୍ଦ ପରିଚାଳନା ଅସଂଭବ । ଅତୀତରେ ଉତ୍କଳ ଆଶ୍ରମ ବ୍ୟସ୍ତବହୁଳ ଅଞ୍ଚଳରୂପେ ପରିଗଣିତ ନହେବା ଇତ୍ୟାଦି କାରଣ ମଧ୍ୟ ବାଧକ ସାଜି ଆସିଥିଲା । ନାଟକର ଦର୍ଶକ ସୀମିତ । ଆଜି କୋଲକତା, ମୁମ୍ୱାଇରେ ନିୟମିତ ପରିବେଷିତ ନାଟକଗୁଡ଼ିକର ଦର୍ଶକ ସଂଖ୍ୟା ଦେଢ଼ରୁ ଅଢ଼େଇ ଶହ । ହଜାରେ ଦର୍ଶକଙ୍କ ପ୍ରସ୍ତୁତ ପ୍ରେକ୍ଷାୟଳରେ ଦେଢ଼ ଶହ ଦର୍ଶକଙ୍କୁ ନେଇ ନାଟକ ମଞ୍ଚସ୍ଥ କରିବା ଆଶ୍ୱସ୍ତିକର ।
ବ୍ରହ୍ମପୁରରେ ନାଟକ ପରିବେଷଣର ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଯୁଗୋପଯୋଗୀ ମଞ୍ଚ ଅଭାବ । ନିକଟ ଅତୀତରେ ସଂସ୍କୃତି ଭବନ ନିର୍ମାଣ ତଥା ଟାଉନ ହଲ ଓ କବିସୂର୍ଯ୍ୟ ରଙ୍ଗମଞ୍ଚର ପୂନଃନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଛି । କିନ୍ତୁ ସେଠି ଆକାଶଛୁଆଁ ଭଡ଼ା ହେତୁ ନାଟକ ପରିବେଷଣ କେବେହେଁ ସଂଭବପର ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରକମାନଙ୍କ ସୀମିତ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ସହରକୁ ଏହି ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ମଧ୍ୟକୁ ଠେଲି ଦେଇଛି ।
ନୀଳକଣ୍ଠ ଭବନ ସଂଲଗ୍ନ ଦୁଇ ମହଲା ବିଶିଷ୍ଟ କୋଠାରେ ‘ଭାରତୀ ବିଳାସ’ ବୋଡିଂ ଓ ଲର୍ଜିଂ ହାଉସ । ଏହା ବ୍ରହ୍ମପୁର ଏକ ପୁରାତନ ହୋଟେଲ । ଉପରମହଲା ଲର୍ଜିଂରେ ଥିଏଟର କଳାକାରମାନେ ରହନ୍ତି, ତଳ ମହଲାରେ ଖିଆପିଆ କରନ୍ତି । ସେଠାରେ ଜଣେ ସ୍ଥାନୀୟ ହକର ଏକ ଛୋଟିଆ ପତ୍ରିକା ଦୋକାନ ‘ୟୁଅର ବୁକ ସପ’ ସଂନ୍ଧ୍ୟାରେ ଖୋଲନ୍ତି । ବାମପନ୍ଥୀ ସାହିତ୍ୟ, ବିଶେଷକରି ସୋଭିଏତ ରୁଷର ‘ପ୍ରପଗଣ୍ଡା ଲିଟ୍ରେଚର’ ମିଳୁଥିଲା । ସେହି ସମୟରେ କଲେଜ ପଢୁଆ ଯୁବକମାନେ ବାମପନ୍ଥୀ ଆଦର୍ଶ ପ୍ରତି ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରିବା ଟ୍ରେଣ୍ଡ ଚାଲୁଥିବା ହେତୁ କେତେକ ଅନିସିନ୍ଧୁତ୍ସୁ ପତ୍ରପତ୍ରିକା କିଣିବାକୁ ସେଠି ପହଞ୍ଚନ୍ତି ଓ ଛୋଟକାଟର ଆସର ଜମେ ।
ନୀଳକଣ୍ଠ ଭବନରେ ଅନ୍ନପୂର୍ଣ୍ଣା ‘ବି’ ଗୃପ ସାଙ୍ଗକୁ ଜନତା ଓ କଳିଙ୍ଗ ରଙ୍ଗମଞ୍ଚ, ଦିନକେତେ ସ୍ଥାନୀୟ ଉଦ୍ୟମରେ ଗଠିତ ଅନୁରୂପ ନାଟ୍ୟ ଦଳଙ୍କ ପକ୍ଷରୁ ନାଟକ ପରିବେଷିତ ହେଉଥିଲା । ସେ ସମୟରେ ଓଡ଼ିଆ ନାଟକର ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଦର୍ଶକବର୍ଗ ଥିଲେ । ଓଡ଼ିଆ ସିନେମା ବର୍ଷରେ ଥରେ ଅଧେ ଚାଲୁଥିଲା ଏବଂ ଦକ୍ଷିଣ ଓଡ଼ିଶାର ଗାଁଗହଳିରେ ବଙ୍ଗପ୍ରଦେଶରୁ ଆଗତ ଯାତ୍ରା ସଂସ୍କୃତି ବିକଶିତ ହୋଇନଥିଲା । ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରୁ ସହରରେ କାର୍ଯ୍ୟୋପଲକ୍ଷେ ପହଞ୍ଚୁଥିବା ପର୍ଯ୍ୟଟକମାନେ ବିଳମ୍ୱିତ ସଂନ୍ଧ୍ୟାରେ ପରିବେଷିତ ନାଟକ ଉପଭୋଗକୁ ପସନ୍ଦ କରୁଥିଲେ ।
ନୀଳକଣ୍ଠ ଭବନ ସହରର କେନ୍ଦ୍ରସ୍ଥଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ଥିଲେ ହେଁ ମୂଳ ପ୍ରେକ୍ଷାଳୟରେ ପହଞ୍ଚିବା ପାଇଁ ଏକ ଗଳିରେ କିଛି ବାଟ ଯିବାକୁ ପଡୁଥିଲା । ପ୍ରେକ୍ଷାଳୟ ସାମନାରେ ରୁଚିପୂର୍ଣ୍ଣଭାବେ ପ୍ରଶସ୍ତ ପ୍ରାଙ୍ଗଣଟିଏ ଥିଲା । ପ୍ରେକ୍ଷାଳୟର ଛାତ ଟିଣର ଚଦର ଏବଂ କେବଳ ମଞ୍ଚଟି ସିମେଣ୍ଟ ଚଟାଣ । ଦର୍ଶକଙ୍କ ପାଇଁ ଫୋଲଡ଼ିଂ ଟିଣ ଚେୟାର ପଡ଼େ । ନାଟକ ପରିବେଷଣରୁ ଆୟ ସୀମତ ଥିବା ହେତୁ ଚାକଚକ୍ୟ ପ୍ରତି ଧ୍ୟାନ ନଦିଆଯାଇ ଅଭିନୟରେ ପରାକାଷ୍ଠା ପ୍ରତିପାଦନ ପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରାଯାଉଥିଲା । ପ୍ରତି ଆଠ ଦଶବର୍ଷରେ ବ୍ରହ୍ମପୁରରେ ବାତ୍ୟାର ପ୍ରକୋପହେତୁ ନୀଳକଣ୍ଠ ଭବନ ଭାଙ୍ଗିଗଲେ ପୁଣି ସଜାଡ଼ିବା କଷ୍ଟସାଧ୍ୟ ହେଉଥିଲା । ଆକର୍ଷଣୀୟ ବ୍ୟବସାୟ ଅଭାବରୁ ଅନ୍ନପୂର୍ଣ୍ଣା ଭଳି ପେଷାଦାର ନାଟକ ଦଳ ଆଉ ବ୍ରହ୍ମପୁର ଆସିଲେ ନାହିଁ । କ୍ରମଶଃ ସ୍ଥାନୀୟ ଉଦ୍ୟମରେ ପ୍ରଯୋଜିତ ନାଟକ ପରିବେଷଣ ପ୍ରକାଶମ ହଲ ଓ ଟାଉନ ହଲକୁ ଘୁଞ୍ଚିଗଲା ।
ଗଞ୍ଜାମ କଳା ପରିଷଦର କବିସୂର୍ଯ୍ୟ ରଙ୍ଗମଞ୍ଚ ନାଟ୍ୟକଳା ବିକାଶ ପାଇଁ ଗଢ଼ି ଉଠିଥିଲେ ହେଁ ମୂଳରୁ ସେଠି ଲୋକପ୍ରିୟ ନାଟକ ପରିବେଷିତ ହୋଇ ପାରୁ ନଥିଲା । ନିର୍ମାଣଗତ ତୃଟି ଏହାର ପ୍ରମୁଖ କାରଣ । ପ୍ରେକ୍ଷାଳୟଟି ଅତି ବଡ଼ । ଶବ୍ଦ ପରିଚାଳନା ଅସଂଭବ । ଅତୀତରେ ଉତ୍କଳ ଆଶ୍ରମ ବ୍ୟସ୍ତବହୁଳ ଅଞ୍ଚଳରୂପେ ପରିଗଣିତ ନହେବା ଇତ୍ୟାଦି କାରଣ ମଧ୍ୟ ବାଧକ ସାଜି ଆସିଥିଲା । ନାଟକର ଦର୍ଶକ ସୀମିତ । ଆଜି କୋଲକତା, ମୁମ୍ୱାଇରେ ନିୟମିତ ପରିବେଷିତ ନାଟକଗୁଡ଼ିକର ଦର୍ଶକ ସଂଖ୍ୟା ଦେଢ଼ରୁ ଅଢ଼େଇ ଶହ । ହଜାରେ ଦର୍ଶକଙ୍କ ପ୍ରସ୍ତୁତ ପ୍ରେକ୍ଷାୟଳରେ ଦେଢ଼ ଶହ ଦର୍ଶକଙ୍କୁ ନେଇ ନାଟକ ମଞ୍ଚସ୍ଥ କରିବା ଆଶ୍ୱସ୍ତିକର ।
ବ୍ରହ୍ମପୁରରେ ନାଟକ ପରିବେଷଣର ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଯୁଗୋପଯୋଗୀ ମଞ୍ଚ ଅଭାବ । ନିକଟ ଅତୀତରେ ସଂସ୍କୃତି ଭବନ ନିର୍ମାଣ ତଥା ଟାଉନ ହଲ ଓ କବିସୂର୍ଯ୍ୟ ରଙ୍ଗମଞ୍ଚର ପୂନଃନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଛି । କିନ୍ତୁ ସେଠି ଆକାଶଛୁଆଁ ଭଡ଼ା ହେତୁ ନାଟକ ପରିବେଷଣ କେବେହେଁ ସଂଭବପର ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରକମାନଙ୍କ ସୀମିତ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ସହରକୁ ଏହି ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ମଧ୍ୟକୁ ଠେଲି ଦେଇଛି ।
(‘ଅନୁପମ ଭାରତ’, ବ୍ରହ୍ମପୁର ସଂସ୍କରଣ / ୨୬ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୨୨/ ପୃଷ୍ଠା :୮)
Photo by Rob Laughter on Unsplash
No comments:
Post a Comment